Bernard van Beurden

(5 december 1933 – 15 mei 2016)

Bernard van Beurden overleed op 82-jarige leeftijd. Met hem verliest het Nederlandse muziekleven een markante persoonlijkheid. Een man die leefde van muziek en met muziek. Een componist die een brede schare van muziekliefhebbers wist te bereiken omdat hij zich niet alleen tot de specialisten van de hedendaagse muziek heeft gericht maar juist al sinds het begin van de jaren zestig tot de jeugd en tot de vele amateurs die voor het muziekleven van zo’n groot belang zijn.

Van Beurden begon al jong te componeren, studeerde viool en altviool aan het Amsterdams Conservatorium en volgde lessen compositie bij Rudolf Escher en Ton de Leeuw. Hij was in alle opzichten een non-conformist, die zijn eigen weg ging, laverend tussen zeer oude en zeer nieuwe muziek, altijd zeer sociaal bewogen, en betrokken bij uitvoerenden en luisteraars.

Ik heb Van Beurden in 1964 leren kennen als dirigent van het jeugdorkest van de Utrechts afdeling van Jeugd en Muziek. Hij heeft ons toen in enkele jaren vertrouwd gemaakt met de eigentijdse muziek, met de twaalftoontechniek en met moderne improvisatie. Toentertijd was dat een unieke ervaring, en een visionaire daad, zoals ik nu achteraf besef.

In 1968 schreef Ernst Vermeulen al in Ons Erfdeel als reactie op het totale gebrek aan eigentijdse kunstuitingen in het muziekonderwijs: “Gelukkig zijn er uitzonderingen: Bernard van Beurden, zeer aktief in de Stichting Jeugd en Muziek, leidt zonder moeite ensembles van 10-15-jarigen die de meest moderne partituren ten gehore brengen.”

In de jaren zestig verzorgde Van Beurden tevens een bijzonder radioprogramma “Tot beter begrip”, waarmee hij lang voor Ton Hartsuiker de modernste muziek met veel detail voor de gebruikte technieken voor een lekenpubliek analyseerde. Wie deze programma’s in 2016 opnieuw beluisterd, zal zich verbaasd afvragen hoe het mogelijk is dat we in een halve eeuw zo weinig vertrouwen nog hebben in de intelligentie van de radioluisteraars. Ik raad iedereen aan eens te luisteren naar een programma van Van Beurden (zoals Tot beter begrip)

Van Beurden componeerde vanaf de vroege jaren zestig muziek voor het theater en voor amateurensembles. Dat laatste heeft altijd zijn intense aandacht gehad, met werken voor harmonie- en fanfareorkesten. Daarnaast schreef hij voor mandoline- en gitaarorkest, voor accordeon, kamermuziek en koorwerken. Voor meerdere generaties jonge musici is het Werkboek voor muziek van nu (1974) een onontbeerlijk handboek geweest.

Hoewel op het grote concertpodium zijn muziek de laatste decennia enigszins op de achtergrond raakte, heeft Bernard van Beurden zijn optimisme en geestdrift nimmer verloren. Met als resultaat bijzondere werken als Cri et gloire du monde voor sopraansaxofoon en orkest (1995), Trois poèmes de femmes voor sopraan en fluit (2003), Requiem voor sopraan en kamerorkest (2010), Missa Poetica voor gemengd koor en orgel (2011) en Via dolorosa voor gemengd koor, vrouwenkoor, sopraan, bariton, verteller en saxofoonoktet (2015).

Met het radio-oratorium Bajesmaf (1978) verwierf hij de Prix Italia van de RAI. In 2003 werd hij vanwege zijn verdienste voor het Nederlandse muziekleven benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

– Leo Samama